Reference Text

ਇੱਕ ਲੁਹਾਰ ਪਿਤਾ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੀ ਲੋਹੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ, “ਪਿਤਾ ਜੀ, ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕੀ ਕੀਮਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?” ਇਕ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਸੁਣ ਕੇ ਪਿਤਾ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਿਆ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਹ ਬੋਲਿਆ, “ਬੇਟਾ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕੀਮਤ ਮਾਪਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਅਨਮੋਲ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ।” ਬੱਚੇ ਨੇ ਫਿਰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ, “ਕੀ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਇਕਸਮਾਨ ਕੀਮਤ ਤੇ ਅਹਿਮੀਅਤ ਹੈ?” ਪਿਤਾ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਹਾਂ ਬੇਟਾ।” ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ, “ਤਾਂ ਫਿਰ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕੋਈ ਗਰੀਬ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅਮੀਰ ਕਿਉਂ ਹੈ? ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਅਹਿਮਿਅਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?” ਬੱਚੇ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਸੁਣ ਕੇ ਪਿਤਾ ਕੁਝ ਦੇਰ ਸ਼ਾਂਤ ਰਿਹਾ, ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੋਹੇ ਦਾ ਸਰੀਆਂ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਸਰੀਆਂ ਲਿਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਪਿਤਾ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਬੇਟਾ, ਇਸ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਕੀਮਤ ਹੋਵੇਗੀ?” ਬੱਚੇ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਪਿਤਾ ਜੀ, ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਲੱਗਭਗ 500 ਰੁਪਏ ਹੋਵੇਗੀ।” ਪਿਤਾ ਨੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ, “ਜੇ ਮੈਂ ਇਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਕਿੱਲ ਬਣਾ ਦੇਵਾ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਕਿੰਨੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ?” ਬੱਚਾ ਬੋਲਿਆ, “ਪਿਤਾ ਜੀ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਗਲਾ ਕੇ ਕਿੱਲ ਬਣਾ ਦੇਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਲੱਗਭਗ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।” ਪਿਤਾ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, ਅਤੇ ਜੇ ਮੈਂ ਇਸ ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਗਲਾ ਕੇ ਇਸ ਨਾਲ ਘੜੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਪ੍ਰਿੰਗ ਬਣਾ ਦੇਵਾ ਤਾਂ? ਇਸ 'ਤੇ ਬੱਚਾ ਉਤਸਾਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਬੋਲਿਆ, “ਪਿਤਾ ਜੀ, ਫਿਰ ਤਾਂ ਕੀਮਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਚ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਕਮਾ ਲਵਾਂਗੇ।” ਫਿਰ ਪਿਤਾ ਨੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਬੇਟਾ, ਠੀਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕੀਮਤ ਇਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਕਿ ਇਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਕੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਨੂੰ ਕੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜਿਸ ਰਸਤੇ ਤੇ ਤੁਰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਨਾਲ ਤੈਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਮੀਰ ਬਣ ਕੇ ਆਪਣੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਵਧਾਏਗਾ ਜਾਂ ਗਰੀਬ ਬਣ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ। ਇੱਕ ਲੁਹਾਰ ਪਿਤਾ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੀ ਲੋਹੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ, “ਪਿਤਾ ਜੀ, ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕੀ ਕੀਮਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?” ਇਕ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਸੁਣ ਕੇ ਪਿਤਾ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਿਆ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਹ ਬੋਲਿਆ, “ਬੇਟਾ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕੀਮਤ ਮਾਪਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਅਨਮੋਲ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ।” ਬੱਚੇ ਨੇ ਫਿਰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ, “ਕੀ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਇਕਸਮਾਨ ਕੀਮਤ ਤੇ ਅਹਿਮੀਅਤ ਹੈ?” ਪਿਤਾ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਹਾਂ ਬੇਟਾ।” ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ, “ਤਾਂ ਫਿਰ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕੋਈ ਗਰੀਬ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅਮੀਰ ਕਿਉਂ ਹੈ? ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਅਹਿਮਿਅਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ